Ναζίμ Χικμέτ

Ναζίμ Χικμέτ

 «Μια θρησκεία, ένας νόμος, ένα  δίκαιο:

  Η δουλειά του εργάτη»

   Οι στίχοι αυτοί γράφονται από τον Ναζίμ Χικμέτ, όταν εκείνος είναι 17 ετών και δόκιμος στη ναυτική σχολή της Θεσσαλονίκης, ενώ κατάγεται από αριστοκρατική οικογένεια!

   Ο πατέρας του, Χικμέτ Μεχμέτ, ήταν μέλος του Νεοτουρκικού Κομιτάτου και διευθυντής του γραφείου Τύπου του τμήματος του υπουργείου Εξωτερικών της Διοίκησης Θεσσαλονίκης. Ο παππούς του, Μεχμέτ Ναζίμ Πασάς, ήταν γνωστός ποιητής, εκπρόσωπος της αυλικής λογοτεχνίας της εποχής του. Επομένως, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί τη μετέπειτα πορεία του.

    Όμως, ο Χικμέτ θα αλλάξει ρότα… Το 1920 αποβάλλεται από τη ναυτική σχολή μάλλον λόγω των πολιτικών του φρονημάτων  και το 1922 θα τον βρει στην ΕΣΣΔ να σπουδάζει στη Σχολή Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών της Μόσχας με τον φίλο του Βαλά Νουρετίν. Παράλληλα, θα αρχίσει να μελετά τον μαρξισμό και έρχεται σε επαφή με τον ποιητή του Οκτώβρη Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι.

    Το 1923 εντάσσεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας, το οποίο βρίσκεται στη παρανομία, και ένα χρόνο αργότερα επιστρέφει στην Τουρκία. Στην αρχή θα δημοσιεύσει χωρίς λογοκρισία τα έργα του και εργάζεται σε περιοδικά και εφημερίδες, ενώ γνωρίζει την άθλια ζωή της εργατικής τάξης της χώρας του.

    Σε λίγο οι πιέσεις και οι επικρίσεις του κεμαλικού καθεστώτος θα αρχίσουν να γίνονται αισθητές και ο ίδιος θα υπογράφει με το ψευδώνυμο (Ορχάν Σελίμ). Το 1925 ξαναεπισκέπτεται την ΕΣΣΔ και επιστρέφει το 1928. Και ενώ ασχολείται εντατικά με την ποίηση, αρχίζουν οι διώξεις του καθεστώτος (απαγόρευση ηχογράφησης ποιημάτων του-λόγω του αναλφαβητισμού που υπήρχε στην Τουρκία, κατηγορείται ότι είναι αγράμματος, διαδίδεται πως ασπάστηκε την εθνικιστική ιδεολογία κ.α. ). Η απήχησή του εντούτοις στο λαό αυξάνεται.

   Το 1938 ο Χικμέτ θα καταδικαστεί σε 40 χρόνια φυλακή. Η διεθνής κατακραυγή θα αναγκάσει το καθεστώς να απελευθερώσει τον ποιητή, ο οποίος είχε ξεκινήσει απεργία πείνας, το 1950.. Οι πιέσεις συνεχίζονται. Αν και απαλλαγμένος από τη στρατιωτική θητεία, το καθεστώς τον καλεί να καταταγεί. Το 1951 φεύγει κρυφά στη Ρουμανία και ταυτόχρονα του αφαιρείται η τουρκική ιθαγένεια. Το 1952 εκλέγεται μέλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης. Το 1955 τιμάται με το Διεθνές βραβείο Ειρήνης. Στη Μόσχα την 3^η Ιούνη του 1963 θα αφήσει την τελευταία του πνοή μετά από καρδιακή προσβολή και εκεί βρίσκεται ακόμα ο τάφος του. Το Γενάρη του 2009 η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να του δώσει πίσω μετά θάνατον την τουρκική ιθαγένεια.

Έγραφε στη «διαθήκη του»: «Θάψτε με στην Ανατολία./ Σ' ένα κοιμητήρι χωριού./ Κι αν γίνεται ένα πλατάνι/ νά 'ναι πάνω απ' το κεφάλι μου./ Αυτό μου φτάνει».

 Μικρόκοσμος

Και να, τι θέλω τώρα να σας πω
Μες στις Ινδίες μέσα στην πόλη της Καλκούτας,
φράξαν το δρόμο σ' έναν άνθρωπο.
Αλυσοδέσαν έναν άνθρωπο κει που εβάδιζε.
Να το λοιπόν γιατί δεν καταδέχουμαι
να υψώσω το κεφάλι στ' αστροφώτιστα διαστήματα.
Θα πείτε, τ' άστρα είναι μακριά
κι η γη μας τόση δα μικρή.
Ε, το λοιπόν, ο,τι και να είναι τ' άστρα,
εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω.
Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό,
πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο,
είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει.
Είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε .

     Η πιο όμορφη θάλασσα

Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά,
Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος,
Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα.
Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς.
Τὶς πιὸ ὄμορφες μέρες μας δὲν τὶς ζήσαμε ἀκόμα
Κι ἂχ ὅ,τι πιὸ ὄμορφο θά ῾θελα νὰ σοῦ πῶ
Δὲ στό ῾πα ἀκόμα.

(ποιήματα Ναζίμ Χικμέτ, πρόλογος, απόδοση και παρατηρήσεις στο έργο του από τον Γιάννη Ρίτσο)