δαγκωτό

Οι πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα το 1844. Διήρκεσαν αρκετούς μήνες (στις περισσότερες περιφέρειες Μάιο και Ιούνιο και σε άλλες Αύγουστο) υπό την ευθύνη της κυβέρνησης Μαυροκορδάτου. Σ’ αυτές χρησιμοποιήθηκε και για πρώτη φορά ως μέσο ψηφοφορίας το σφαιρίδιο.

    Στο Σύνταγμα του 1864 θα διατυπωθεί και θα διασφαλιστεί η ψηφοφορία με σφαιρίδιο.

  

Άρθρο 66 του Ελληνικού Συντάγματος του 1864

«Η βουλή σύγκειται εκ βουλευτών εκλεγομένων υπό των εχόντων δικαίωμα προς τούτο πολιτών δι’ αμέσου, καθολικής και μυστικής διά σφαιριδίων ψηφοφορίας, κατά τον υπό της Συνελεύσεως ταύτης ψηφισθησόμενον περί εκλογής νόμον, μεταβλητόν όντα κατά τας λοιπάς διατάξεις αυτού.

    Αι βουλευτικαί εκλογαί διατάσσονται και ενεργούνται ταυτοχρόνως καθ’ όλην την επικρατείαν.»

   «Σε κάθε εκλογικό τμήμα υπήρχαν τόσες κάλπες όσοι υποψήφιοι στην περιφέρεια. Η κάθε κάλπη ήταν φτιαγμένη από λευκοσίδηρο, χωριζόταν εσωτερικά σε δύο μέρη που αντιστοιχούσαν, εξωτερικά, σε δύο χρώματα, μαύρο και άσπρο. Το δεξιό μέρος και στην εμπρόσθια πλευρά του είχε τη λέξη “ΝΑΙ” με κεφαλαία και ήταν άσπρο. Το δεξιό μέρος είχε τη λέξη “ΟΧΙ” επίσης με κεφαλαία και ήταν μαύρο. Στο πάνω μέρος κάθε κάλπης ήταν τοποθετημένος σωλήνας σε γωνία 25 μοιρών, που είχε μάκρος 27 και διάμετρο 12 εκατοστά. Ο ψηφοφόρος έπρεπε να περάσει από όλες τις κάλπες και να πάρει από τον υπάλληλο, που στεκόταν μπροστά από την καθεμιά και έπρεπε να φωνάζει ποιου υποψήφιου ήταν η κάλπη, μια μικρή μολυβένια μπάλα, το σφαιρίδιο. Μόλις το έπαιρνε σήκωνε το χέρι, κρατώντας το ανάμεσα στο μεγάλο δάχτυλο και το δείκτη για να δείξει ότι ήταν ένα και μόνο, και κατόπιν έβαζε το χέρι του μέσα στο σωλήνα και το έριχνε στο χώρισμα που αντιστοιχούσε στο “Ναι ‘η το “Όχι”.»,  Γρηγόριος Δάφνης: ΙΕΕ, ΙΓ’ , σ. 241

   Όταν τελείωνε η ψηφοφορία, ανοίγονταν οι κάλπες και καταμετρούνταν τα «Ναι» και τα «Όχι» για κάθε υποψήφιο. Εκλέγονταν οι υποψήφιοι με το μεγαλύτερο θετικό ισοζύγιο.

    Από τη ψηφοφορία με σφαιρίδιο προήλθαν οι φράσεις «έριξα μαύρο» και «τον μαύρισα», οι οποίες διατυπώνονταν από αυτούς που καταψήφιζαν κάποιο υποψήφιο. Επιπλέον, αρκετοί ψηφοφόροι θέλοντας για διάφορους λόγους να «δείξουν» την προτίμηση τους για κάποιο υποψήφιο, πριν ρίξουν το σφαιρίδιο στην κάλπη το δάγκωναν δυνατά και έτσι προέκυψε η φράση «το έριξα δαγκωτό».

    Με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911(πρώτη κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου) η λέξη σφαιρίδιο αφαιρείται από το άρθρο 66 του Συντάγματος του 1864 δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον εκάστοτε νομοθέτη να προσαρμόζει τον τρόπο ψηφοφορίας, όπως αυτός επιθυμεί. Στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές του 1912 θα χρησιμοποιηθούν για πρώτη φορά τα χάρτινα ψηφοδέλτια. Εντούτοις, στις εκλογές του Μαρτίου του 1912 και ως εκείνες της 1ης Νοεμβρίου του 1920 διατηρηθεί το σφαιρίδιο. Εξαίρεση στις εκλογές της 1^ης Νοεμβρίου 1920 αποτέλεσαν οι περιοχές της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης( «περί βουλευτικών εκλογών εν Θράκη», νομοσχέδιο, που κατετέθη στη Βουλή από τον τότε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Εσωτερικών Κωνσταντίνο Ρακτιβάν, νόμος 2.485) και της Μικράς Ασίας, όπου χρησιμοποιήθηκαν ψηφοδέλτια. Στις εκλογές του 1923 για Συντακτική Συνέλευση χρησιμοποιήθηκαν τα χάρτινα ψηφοδέλτια στις «Νέες Χώρες» (δηλ. στις περιοχές που απελευθερώθηκαν μετά τους Βαλκανικούς πολέμους), στην Αθήνα και τον Πειραιά. Σ’ αυτές τις εκλογές χρησιμοποιήθηκε και για τελευταία φορά το σφαιρίδιο.

   Παλιότερα τα ψηφοδέλτια τα τύπωναν οι ίδιοι οι υποψήφιοι ή τα κόμματα: έγραφαν καθαρά το όνομά τους σε τυποποιημένα κομμάτια χαρτιού, τα οποία παρέδιδαν στα εκλογικά τμήματα. Με το νόμο 3363/1926, εισηγητής του οποίου ήταν ο Αλεξ. Παπαναστασίου, καθιερώθηκε η απλή αναλογική και έγιναν οι εκλογές του 1926. Με το νόμο του 1926 καθιερώθηκε και ο σταυρός προτίμησης.