40η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου (αφιέρωμα)

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ

              

[...]Τη 4η Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς επιβάλλει το δικτατορικό του καθεστώς.  Τι τo προκάλεσε; Η πτώχευση του 1932 μετά την οικονομική κρίση στις ΗΠΑ δημιουργούσε την ανάγκη νέου δανεισμού, αφού καθιστούσε ασφυκτική την εξυπηρέτηση του χρέους. To τελευταίο θα  αποτελεί το μόνιμο υπόστρωμα των εσωτερικών εξελίξεων στην Ελλάδα με την κρίση να είναι πια ασφυκτική. Παράλληλα, η άνοδος του εργατικού κινήματος και της πάλης του λαού  δημιουργούν πανικό στα πολιτικά κόμματα, τα οποία καλοβλέπουν  πλέον ως λύση τον ολοκληρωτισμό. Ο φασισμός δεν αργεί να επιβληθεί στην Ελλάδα. Και μαζί του οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι διώξεις, τα βασανιστήρια, οι εξορίες. Οι ελπίδες του λαού κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για έναν κόσμο καινούριο και ανθρώπινο φουντώνουν. Η νίκη κατά του Ναζισμού κάνει την ελπίδα να μην είναι πια όνειρο. Η πραγματικότητα όμως θα είναι διαφορετική. Οι  δεκαετίες  που θα ακολουθήσουν, θα σημαδευτούν από νέους αγώνες και θυσίες, από προσδοκίες και προδοσίες, από επιστροφές και νέες ξενιτιές. Κι οι αγωνιστές των φτωχογειτονιών του λαού, του πεινασμένου κι αδικημένου λαού, μπροστάρηδες στον αγώνα εναντίον του σκοταδισμού, της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης που επιβάλλουν η πολιτική καταπίεση, η ξενοκρατία και η φαυλοκρατία. Και δε λύγισαν, δεν εγκατέλειψαν τον αγώνα, πιστοί στο όνειρο των αδικημένων όλου του κόσμου

Γι’ αυτό κι ο Γιάννης Ρίτσος δικαιολογημένα θα πει

«Ετούτος ο λαός δε γονατίζει / παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του.»

Έτσι μικρό ήταν τ' ονειρό μας

ο αδελφός τον αδελφό

ο αρχηγος

Οι δεκαετίες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χαρακτηρίζονται από τον ανταγωνισμό των ισχυρών χωρών. Η αντανάκλαση αυτών των αντιθέσεων στο εσωτερικό της χώρας δε θα αργήσουν να φανούν.

Τα συμφέροντα των διαφορετικών μερίδων εκφράζονταν από το κομματικό δίπολο της εποχής, την ΕΡΕ και την Ένωση Κέντρου, από το βασιλιά και το παλάτι. Είχαν σύνδεση με ξένα κράτη, όπως οι ΗΠΑ, τα οποία με τη σειρά τους προσπαθούσαν να προωθήσουν τα δικά τους  οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα. Αυτή η διαμάχη στο εσωτερικό της χώρας προκάλεσε την κρίση του πολιτικού συστήματος και την εναλλαγή κυβερνήσεων. Τελικά, επιβλήθηκε λύση που δεν έφεραν οι εκλογές. Η λύση της στρατιωτικής δικτατορίας . Η συνταγή, άλλωστε, σε τέτοια αδιέξοδα είναι παλιά. Φασιστικά καμιόνια στους δρόμους και μια ριπή

τ' ακορντεόν

μη με ρωτάς

Σε όλη τη διάρκεια της επταετίας χιλιάδες απλοί πολίτες και πολιτικοί, παλιότεροι και σύγχρονοι αγωνιστές, πρωτοπόροι εργάτες και διανοούμενοι σύρθηκαν στα κρατητήρια της Ασφάλειας και της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Εκεί υπέστησαν ψυχοφθόρες ανακρίσεις, άγριους ξυλοδαρμούς, απάνθρωπα βασανιστήρια. Και στη συνέχεια στάλθηκαν στα κολαστήρια της Μακρονήσου, της Γυάρου και άλλων τόπων εξορίας, σε στρατοδικεία και φυλακές. Κι αυτοί που είχαν συλλάβει αυτό το βρώμικο έργο της τρομοκράτησης του λαού, αλλά κι αυτοί που το εφάρμοζαν, δεν ήταν άλλοι από τους πολιτικούς προγόνους των ναζιστών εγκληματιών της Χρυσής Αυγής, οι οποίοι ως γνήσιοι απόγονοί τους είναι έτοιμοι να εφαρμόσουν τα ίδια γνωστά μέσα τρομοκρατίας όλων των φασιστικών καθεστώτων. Η οργή και η πίκρα για το νέο φασισμό, η αδάμαστη θέληση για μια νέα αντίσταση εναντίον του, η πίστη ότι μόνο ο λαός μπορεί να τον τσακίσει, οπλίζουν κι ατσαλώνουν τους αγωνιστές. Ο μόνος δρόμος που ανοίγεται μπροστά τους είναι αυτός που είναι γεμάτος από κόκκινα σημάδια. Είναι ο μακρύς δρόμος. Ο δρόμος της πίστης πως τίποτα δε πάει χαμένο μέχρι να έρθει η  δικαίωση  των αγώνων του λαού.

αυτά τα κόκκινα σημάδια

τίποτα δε πάει χαμένο

         τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος

Το 1973, έξι χρόνια μετά την επιβολή της Χούντας, το φοιτητικό κίνημα βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Η Χούντα οργανώνει επίθεση εναντίον του. Το Γενάρη δημοσιεύει το λεγόμενο «καταστατικό χάρτη» της Ανώτατης Παιδείας, με τον οποίο θέλει να κάμψει τους φοιτητές. Εξαπολύει μπαράζ διώξεων. Οι φοιτητές που θα καταδικάζονταν για πολιτικούς λόγους, θα διαγράφονταν από το πανεπιστήμιο και θα αποκλείονταν δια βίου από την εκπαίδευση, ενώ εφαρμόστηκαν οι επιστρατεύσεις φοιτητών. Οι τελευταίοι αντιδρούν δυναμικά. Στις 14 Φλεβάρη, με τη συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο, μπαίνουμε σε μια ανώτερη φάση αγώνα. Κορυφαία του στιγμή έχει την κατάληψη της Νομικής στις 21-22 Φλεβάρη, η οποία και λήγει με μαζική διαδήλωση στους δρόμους της Αθήνας. Το Μάρτη, νέες καταλήψεις στην Ιατρική και ξανά στη Νομική. Οι κινητοποιήσεις απλώνονται και σε άλλες πόλεις, όπως στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, κορύφωση του αγώνα των φοιτητών, το Νοέμβρη του 1973, ήταν κάτι παραπάνω από τη διεκδίκηση μιας τυπικής μορφής ελευθερίας. Το σύνθημα «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία» σε κάθε εποχή αποκτά το δικό του συμβολισμό και προβάλλει τις ανάγκες του λαού. Όμως, δεν ήταν αυτός ή μόνο αυτός ο λόγος του ξεσηκωμού. Όντας οι ΗΠΑ και η Αγγλία οι δύο πρώτες χώρες που αναγνώρισαν επίσημα – για εύλογους λόγους - το δικτατορικό καθεστώς, τα συνθήματα - στόχοι «Κάτω η χούντα», «Έξω οι ΗΠΑ και το NATO», «Λαϊκή κυριαρχία» δονούν το ίδιο έντονα την ατμόσφαιρα και προβάλλουν το καθαρά πολιτικό, ανατρεπτικό, αντιαμερικανικό, αντιιμπεριαλιστικό, αντιφασιστικό μήνυμα του αγώνα. Οι φοιτητές στη διάρκεια του τριήμερου αγώνα τους αψηφούν τον άνθρωπο με τη μπότα, κρατούν φωτογραφίες που σκίζει ο χαφιές και χαράζουν τη δική τους ιστορία στο δρόμο για την ελευθερία.

τσε

επέτειος Πολυτεχνείο

ο δρόμος

Φυσικά από τα πυρά και βασανιστήρια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών δε ξέφυγε ο πολιτισμός. Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος χαρακτήριζε την περίοδο που ακολουθούσε μετά την επιβολή του πραξικοπήματος «Εποχή πνευματικού φωτός». Μόνο που στο πεδίο του πολιτισμού, και πέρα από τα δεινά της Χούντας για τον ελληνικό λαό, η επταετία για την ελληνική ιστορία είναι το απόλυτο μνημείο λογοκρισίας στην μουσική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια.

Μόλις στις 5 Μάη του 1967 η Χούντα διαλύει 279 μαζικούς φορείς, από τοπικούς συλλόγους πχ αθλητικούς μέχρι τη Νεολαία Λαμπράκη.

Πολλά βιβλία και συγγραφείς θα απαγορευτούν. Ανάμεσά τους οι Ευριπίδης, Σοφοκλής, Αισχύλος, Αριστοτέλης, Αριστοφάνης, Ζαν Πωλ Σαρτρ, Τόμας Μαν,Τ.Σ. Έλιοτ, Αμπέρ Καμύ, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Διονύσιος Σολωμός, ειδικά το έργο του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», και Κωστής Παλαμάς. Και φυσικά στην κορυφή της λίστας βρίσκονται οι στρατευμένοι λογοτέχνες, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Κώστας Βάρναλης. Για μαρξιστές συγγραφείς ούτε λόγος. Μέχρι και η διδασκαλία του Γαλιλαίου αφαιρέθηκε από τα σχολικά βιβλία, αφού ο Ιωάννης Λαδάς διαφωνούσε με  το ότι η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο.

Ούτε η μουσική θα γλιτώσει από το δόκανο της λογοκρισίας. Τη 1η Ιουνίου 1967 θα απαγορευτούν τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Θρυλική θα μείνει η παράσταση του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Το μεγάλο μας Τσίρκο» το 1973 με πρωταγωνιστές τον Κώστα Καζάκο, την Τζένη Καρέζη και το Νίκο Ξυλούρη. Η παράσταση θα λογοκριθεί άγρια από τη χούντα, ενώ Καρέζη και Καζάκος θα φιλοξενηθούν στην ΕΑΤ-ΕΣΑ.

Ως αντιστάθμισμα όλων αυτών η 21η Απριλίου έφερε έναν πολιτισμό που επιζητούσε την ομοιομορφία και την κενότητα, τη νάρκωση και το φόβο. Ήθελε ανθρώπους σκυφτούς πνευματικά, χωρίς κρίση που κρέμονται από τα χείλη των «εθνοσωτήρων πατέρων». Και φρόντισε να τον στολίσει με τσάμικα και καλαματιάνα με φόντο το φοίνικα μέσα σε κόκκινο αυγό. Ενώ στις γιορτές της χλαμύδας στο Καλλιμάρμαρο Εσατζήδες ενσάρκωναν αρχαίους Έλληνες  να νικούν τους προαιώνιους εχθρούς της πατρίδας. Και όσο αστείο ήταν το θέαμα της μάχης, άλλο τόσο «πειστικό» ήταν. Γιατί τα χέρια των Εσατζήδων ήταν ακόμη βαμμένα από το αίμα των αλύγιστων και αδούλωτων λαϊκών αγωνιστών τους οποίους βασάνιζαν στη Μπουμπουλίνας…

μην καρτεράτε να λυγίσουμε

ο λεβέντης

Έτσι και σήμερα. Μέσα στην παρατεταμένη οικονομική κρίση  η εργατική τάξη και τα λαικά στρώματα καλούνται από το ΔΝΤ, την ΕΕ και την κυβέρνηση να θυσιάσουν τα πάντα, να υποχωρήσουν και να υποταχθούν στις εντολές τους. Γι’ αυτό και ο λαός οφείλει να εμπνευστεί και να διδαχτεί από την αντιδικτατορική πάλη και την απόρριψη της συνδιαλλαγής με τη Χούντα που προωθούσαν τότε κάποιες δυνάμεις. Ο ηρωικός ξεσηκωμός της νεολαίας και του εργαζόμενου λαού μπορεί να μην οδήγησε στη πτώση των Συνταγματαρχών, κατάφερε όμως να δώσει ένα σοβαρό πλήγμα στις εσωτερικές και διεθνείς δυνάμεις που στήριζαν το φασιστικό καθεστώς.  Το φασισμό που ξεδιάντροπα σήμερα η Χρυσή Αυγή υπεραμύνεται και εξυμνεί στα πρόσωπα των Συνταγματαρχών της Χούντας. Με την παράλληλη ανοχή του συστήματος, το οποίο ταυτόχρονα προωθεί την ανιστόρητη θεωρία των δύο άκρων ταυτίζοντας την εγκληματική δράση της Χρυσής Αυγής με την πάλη του εργατικού - λαϊκού κινήματος, το φασισμό με τον κομμουνισμό.

Γι’ αυτό και σήμερα που ο φασισμός σηκώνει κεφάλι με τον πιο ξεδιάντροπο τρόπο, 40 χρόνια μετά τη πτώση της Χούντας, τα λόγια του Μπρεχτ, σχολιάζοντας  τους πανηγυρισμούς  για το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι πιο επίκαιρα από ποτέ

« Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό.»

Αλλά οι στίχοι του  ποιητή μάς δείχνουν ξεκάθαρα το μέλλον. Είναι μέλλον του ασυμβίβαστου, του αγώνα, της πάλης ώστε αυτό το χώμα να μη μας το πάρει κανείς, ώστε να βρουν δικαίωση οι πρώτοι νεκροί.

πάλης ξεκίνημα

της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ

με τόσα φύλλα

Το συμπέρασμα είναι προφανές. Το μήνυμα ξεκάθαρο. Η θέληση αστείρευτη. 

Το μέλλον του κόσμου δε μπορεί να είναι φασιστικό παρά ανθρωπιστικό.

Ο Τάσος Λειβαδίτης είναι ξεκάθαρος, "Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος"

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

[τα κείμενα παρουσιάστηκαν στο "Αφιέρωμα στο αντιφασιστικό τραγούδι" της Λαικής Βιβλιοθήκης Καρδίτσας "Η Αθηνά" για τον εορτασμό της 40ης επετείου του Πολυτεχνείου. Στα αντίστοιχα σημεία των βίντεο παρουσιάστηκαν τα ίδια τραγούδια από τους μουσικούς Δημήτρη Φωτιάδη και τα μέλη της οικογένειάς του, Μαρία, Απόστολο, Ηλέκτρα. / επιμέλεια κειμένων Κ. Παπαλέξης - πηγές των κειμένων υπήρξε η εφημ. Ριζοσπάστης και το άρθρο " Ο Πολιτισμός στα χρόνια της Χούντας του News.kozaninet.gr]